چنانچه زبان ملی در سطح عمومی و نخبگان کاربرد و نقش کمتری پیدا کند و اشخاص یا گروه ­های اجتماعی بطور محسوس و قابل توجه ترجیح دهند در محاورات و مکاتبات خود از زبان غیر ملی
استفاده کنند بایدحوزه فرهنگی را درمعرض تهدید وخطردانست.(گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۶)
۲-۲-۷-۱۴-۲ افزایش تولید و مصرف محصولات فرهنگی و علمی به زبان غیر ملی
زبان نیزمانند اعتقادات درمعرض رقابت­های افقی وعمودی قرار می­گیرد. افزایش تولید و درمقابل، مصرف محصولات به زبان غیر ملی بطور طبیعی تاثیرات هویتی خود را ایجاد می­ کند.(گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۶)
این امر از چند جهت اهمیت مضاعف پیدا می­ کند. از یک سو، زبان علاوه بر وجه ابزاری حامل مجموعه ­ای از ارزش­ها ونمادهای فرهنگی است لذامصرف مداوم یک زبان بر روی سایر شاخص­ های هویتی نیز موثر است.(کاروثر، ۱۳۸۱: ۲۱۳)
از سوی دیگر استفاده از زبان غیر ملی بویژه برای کشورهای ضعیف­تر، امری اجتناب ناپذیر است اما مدیریت سیاسی- اجتماعی بایدبه مرز وحدود کمی وکیفی کاربرد زبان غیرملی­توجه­کافی داشته باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۶)
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۲-۷-۱۴-۳ عدم حضور زبان ملی در حوزه ­های غیر ملی
هر چه حضور یک زبان در محیط دیگران بیشتر باشد، قدرت زبان و نقش هویت بخشی آن بیشتر ارزیابی می­گردد. بطور مثال زبان­های رسمی قابل استفاده در اسناد و سازمان­های بین ­المللی نشانه­ای از قدرت هویت و حوزه فرهنگی کشورهای صاحب زبان­های مذکور می­باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۷)
برعکس عدم حضور یا حضور غیر موثر زبان یک کشور در حوزه ­های فرهنگی، علمی، سیاسی و اقتصادی را می­توان نشانه­ای از فقدان یا کمبود قدرت و در مواردی علامتی از تهدید علیه قدرت فرهنگی آن کشور دانست. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۷)
۲-۲-۷-۱۵ تضعیف تاریخ و بنیان­های تمدنی مشترک یک ملت
تاریخ و تمدن مشترک از عوامل موثر در تشکیل یک ملت می­باشد. تاریخ نیز همچون سایر شاخص­ های هویتی در معرض رقابت قرار می­گیرد. (پای و دیگران، ۱۳۸۰: ۱۷۹)، با این تفاوت که تاریخ و تمدن ملت­ها، ویژگی­های خاصی نیز دارند. اولا تاریخ بدلیل خصیصه استقرار در گذشته قابل تفسیر و روایت پذیر است یعنی می­توان روایت­های مختلفی از وقایع و حوادث گذشته داشت. ثانیا، تاریخ تحریف پذیر است یعنی می­توان جای واقعیات و خیالات را تغییر داد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۷)
همچنین ارتباط تاریخ با حال و آینده نیز در سرنوشت هویتی یک ملت اهمیت دارد. بنابراین خطرات یا آفاتی که متوجه تاریخ و تمدن هویت ساز یک ملت است متنوع می­باشد. مظاهر تهدید علیه تاریخ و بنیان­های تمدنی مشترک به شرح زیر می­باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۷)
۲-۲-۷-۱۵-۱ روایت و تدوین تاریخ متفاوت با تاریخ ملی
در صورتی که اشخاص، گروه­ ها یا سازمان­های داخلی و خارجی به روایت یا تدوین تاریخی متفاوت با تاریخ مورد قبول یک ملت اقدام نمایند درواقع تاریخ مورد پذیرش راتحت تاثیر خود قرار می­ دهند.
این بحث، صرف­نظر از درستی یا نادرستی هر یک از دو تاریخ فوق، چنین اثری را به دنبال دارد زیرا حتی بر فرض نادرست بودن تاریخ اول، در هر حال بخش­هایی از هویت یک ملت مورد خدشه قرار گرفته است. البته بدیهی است چنین تعارضاتی، منشا تهدید شاخص­ های دیگر مانند انسجام و اجماع ملی نیز خواهد بود. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۸-۲۱۷)
۲-۲-۷-۱۵-۲ انقطاع تاریخ با حال و آینده یک ملت
تاریخ و تمدن یک ملت تنها به گذشته تعلق ندارد بلکه آنچه می ­تواند بطور مستمر در هویت سازی موثر باشدجریان جوهرتاریخ و تمدن­در زندگی­حال وتعیین اهداف­وآرمان­های آینده یک­ملت ­می­باشد.
بنابراین اگر تاریخ یک ملت متضمن اسطوره، حماسه و حتی لباس و آیین­های خاص بوده است، احساس حضور چنین نمادهای تاریخی با تغییر ظواهر و اشکال آنها در زندگی یک ملت می ­تواند نقش تاریخ در فرهنگ جاری آنها را تقویت نماید. در مقابل عدم وجود این درک و احساس و حضور تاریخ تنها بعنوان یک داستان قدیمی، قدرت تاریخ را به حداقل می­رساند و در نهایت این شاخص از هویت را با تهدید نابودی روبرو می­ کند. (پای و دیگران، ۱۳۸۰: ۱۸۴-۱۸۰)
تاثیر واقعه تاریخی کربلا در هشت سال دفاع مقدس، نمونه خوبی از جریان تاریخ در قدرت، هویت و آینده یک ملت است. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۸)
۲-۲-۷-۱۶ کاهش انسجام و تجانس اجتماعی
شکاف­های اجتماعی از قبیل شکاف­های قومی، نژادی، زبانی و مذهبی کم و بیش در جوامع مختلف
وجود دارد. جوامع دارای چنین شکاف­ها و تمایزات اجتماعی از نظر چالش­های ناشی از اینگونه شکاف­ها وضع یکسانی ندارند. دسته­ای از آنها علیرغم وجود شکاف­های اجتماعی در طی فرایند ملت سازی موفقیت کسب نکرده ­اند (مانند بسیاری از کشورهای آفریقایی). دسته دیگر در دوران جدید با ساخت ملت- دولت شکاف­ها را تحت کنترل درآورده­اند(مانند برخی از کشورهای اروپایی). دسته سوم که با تاریخ طولانی خود به طور تدریجی و طبیعی، گروه ­های مختلف را تحت عنوان یک جامعه یا ملت درکنار یکدیگر همنشین کرده ­اند (مانند جامعه ایران).(ره پیک، ۱۳۸۶: ۱۶۳)
به نظر می­رسد دسته نخست با چالش­ها و تهدیدات اساسی در حوزه شکاف­های اجتماعی روبرو باشند. دسته دوم و سوم با چالش­های کمتری روبرو هستند اما دسته سوم ظرفیت پایدارتری برای ثبات وانسجام اجتماعی­دارد، زیراپیوندهای انسجام بخش دراین دسته درطول زمان نهادینه شده است.
در هر حال نفس وجود شکاف ­اجتماعی، منبع بالقوه یا زمینه­ای برای برخی از چالش­ها و تهدیدات می­باشد که مدیریت سیاسی- اجتماعی می ­تواند از رشد آنها جلوگیری کند. مظاهر کاهش انسجام اجتماعی به شرح زیر می­باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۱۹)
۲-۲-۷-۱۶-۱ نرخ بالای اقدامات افراطی قومی، مذهبی و نژادی
بدیهی است گروه ­های مختلف اجتماعی از حقوق طبیعی برای حفظ هویت خود برخوردارند و به جز سیستم­هایی که سیاست­های یکپارچه سازی اجتماعی را دنبال می­ کنند سایر نظام­های سیاسی اراده­ای برحذف ونابودی­خرده­هویت­های اجتماعی­ندارند.حتی برخی ازآنها که بقای هویت جامعه وملت خود را درگروهمنشینی خرده هویت­ها­می­بینند، تلاش بیشتری برای­حفظ­آنها دارند.(تقی لو، ۱۳۸۶: ۱۶-۱۳)
اما بر هم خوردن تعادل بین هویت­های اجتماعی و بروز رفتارهای افراطی مانند نفی هویت­های دیگر، تبلیغات توهین آمیز و رفتارهای خشن نسبت به سایر هویت­ها و تمامیت خواهی، آثار نامطلوبی بر حوزه اجتماعی- فرهنگی ایجاد می­نماید. این نوع رفتارها علاوه بر آنکه هویت ملی و جمعی را تحت تاثیر قرار می­دهد، باعث تحریک سایر هویت­ها می­گردد و ممکن است درگیری­های قومی، نژادی و مذهبی را تشدید کند. در چنین حالتی هزینه مدیریت سیاسی بالا می­رود و دولت ناچار به تخصیص منابع بیشتر به این بخش خواهد بود. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۲۰)
۲-۲-۷-۱۶-۲ تبلیغات یا اقدامات تحریک کننده دولت­ها یا گروه ­های خارجی
شکاف­های اجتماعی بستری برای تامین اهداف و اغراض سیاسی دولت­ها یا گروه ­های خارجی است. این بستر در مورد هویت­هایی که در بیش از یک کشور حضور دارند آماده­تر و قوی­تر می­باشد. (Buzan & others, 1998: 126)
از سوی دیگر کشورهای رقیب یا دشمن و همچنین گروه ­های مخالف سیاسی از این بستر بیش از کشورهای همکار استفاده می­ کنند اما درهر حال حتی کشورهای اخیر نیز بهره ­برداری شکاف­های قومی در کشور دیگر یک امکان و ظرفیت مناسب تلقی می­گردد. بنابراین بطور کلی اقدامات تحریک­کننده دولت­ها و گروه-های مخالف را باید نشانه-ای از تهدید علیه انسجام اجتماعی تلقی کرد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۲۰)
۲-۲-۷-۱۶-۳ وجودیا افزایش­تفاوت معنی­داردرتوسعه­یافتگی­مناطق قومی،مذهبی­ونژادی مختلف
درک تفاوت توسعه­یافتگی در مناطق مختلف که ان مناطق به هویت­ها و گروه ­های اجتماعی متفاوت تعلق دارند با مبانی و جوهره انسجام و تجانس اجتماعی تعارض دارد و قدرت اجتماعی را کاهش می­دهد.(قاسمی، ۱۳۸۶: ۴۷۱)
برعکس، حرکت معنادار درجهت کاهش و رفع تفاوت­ها نشانه افزایش اعتبار، مشروعیت و قدرت انسجام اجتماعی است. به همین دلیل یکی از منابع تولید بحران هویت، وجود شکاف­هایی از قبیل حاشیه- مرکز می­باشد. در مورد ظهور تفاوت­های فوق، عمدی یا غیر عمدی بودن ایجاد یا افزایش آنها تاثیر چندانی ندارد و تهدیدات مورد نظر از این علامت و نشانه، قابل دریافت و درک می­باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۲۱)
۲-۲-۷-۱۶-۴ عدم انطباق مرزهای جغرافیایی و مرزهای هویتی
در برخی از کشورها، هویت­ها با مرزهای جغرافیایی منطبق نیستند. به عبارت دیگر مرز جغرافیایی که یکی از شاخص­ های هویت ملی و دولت- ملت می­باشد نمی­تواند تمام هویت ملت را در خود جای دهد وهویت اعضای جامعه داخل مرز بااعضای خارج از مرزیکسان است.(مانندو.ضع اکراد، آذری­ها، بلوچ­ها و عرب­ها در ایران وکشورهای همجوار یا مانند فلسطینیان).(Buzan & others, 1998: 126)
چنین وضعی خود به خود می ­تواند منبع چالش­های گوناگون اجتماعی- سیاسی باشد. بنابراین شرایط
فوق را نشانه عمومی وکلی ازتهدیدات اجتماعی- فرهنگی بدانیم اگرچه همین وضعیت، فرصت­هایی را در اختیار کشور تهدید شونده قرار می­دهد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۲۲-۲۲۱)
۲-۲-۷-۱۷ تغییرات شدید جمعیتی
جمعیت عنصری مهم در مطالعات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی است. جمعیت یکی از منابع امنیت و قدرت تلقی می­ شود و تغییرات آن برای سیاستگذاران قابل اعتنا می­باشد. تغییرات جمعیتی در اشکال مختلف قابل بررسی است . بطور مثال تغییرات طبیعی یا غیر مترقبه؛ تغییرات کند یا تند؛ تغییرات کمی (کاهش یا افزایش) یا تغییرات کیفی (مانند دگرگونی نسلی) همگی دارای اهمیت می­باشند و به همین دلیل برخی از این تغییرات، تهدیداتی برای جامعه مفروض ایجاد می­نمایند. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۲۲)
مظاهر تغییرات جمعیتی به شرح زیر می­باشد.
۲-۲-۷-۱۷-۱ مهاجرت­های شدید
مهاجرت یکی از عواملی است که بر ترکیب جمعیتی تاثیر می­گذارد. مهاجرت از- به یک کشور درهر حال تاثیرات مثبت یا منفی ایجاد می­نماید. در صورتی که روند مهاجرت و نسبت ورودی و خروجی آن با توجه به برنامه­ ریزی و اهداف مشخص صورت گیرد طبعا آثار مثبت بیشتری خواهد داشت. برخی از کشورها از این طریق به اقتصاد، توسعه دانش خود کمک­های زیادی کردند. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۲۲)
اما در مواردی که مهاجرت بصورت ناخواسته، شدید و غیرمتعارف اتفاق می­افتد چالش­ها و تهدیدات متنوعی را تولید می­ کند. این نوع مهاجرت­ها معمولا در شرایط وقوع جنگ خارجی، درگیری مسلحانه داخلی و وقوع حوادث وبلایای طبیعی قابل مشاهده است. چنانچه کشوری درچنین شرایطی، پذیرای مهاجران­زیادی باشد،هویت فرهنگی- اجتماعی­خودرادرمعرض­تهدیدوخطر­می­بیند.(بوزان،۱۳۷۸: ۱۱۵)
این نوع مهاجرت ظرفیت زیادی برای افزایش تعارضات قومی – مذهبی، تاثیرگذاری بر باورها و سنت­ها، افزایش جرائم و ناهنجاری­هاو… دارنـد.(پژوهشـکده مطالـعات راهبـردی، ۱۳۸۱، تهـدیدات
اجتماعی- امنیتی اتباع بیگانه «گزارش تحقیقاتی»)
۲-۲-۷-۱۷-۲ کاهش شدید جمعیت یا رشد بی­رویه آن
در شرایط خاصی مانند جنگ­های تمام عیار یا حوادث طبیعی فراگیر ممکن است بخش قابل توجهی از جمعیت از بین برود. این امر هم از جهت هویت خاص جمعیت از بین­رفته و هم تاثیر بر هویت جمعی و ملی قابل تحلیل است. زیرا گاه ممکن است تمام یا اکثریت جمعیت نابود شده به یک خرده فرهنگ تعلق داشته باشند. در چنین حالتی بر هم خوردن تعادل گذشته بین هویت­ها می ­تواند زمینه چالش­های جدید را فراهم آورد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۲۳)
ازسوی دیگر در مواردی که جمعیت مذکور به مجموعه هویت­ها یا هویت ملی مربوط باشد نیز مساله اهمیت دارد.(بوزان، ۱۳۷۸: ۱۱۷) این امرخصوصا در کشورهایی با جمعیت کم که از جهات گوناگون اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به آحاد جمعیت خود وابسته هستند مهمتر می­باشد. علاوه بر این، در برخی موارد بدلیل قرار گرفتن کشورهای با هویت­های گوناگون در همسایگی یکدیگر، کاهش محسوس جمعیت یک هویت، باعث ترغیب هویت دیگر (کشور همسایه) به افزایش تهدیدات می­گردد. همچنین رشد بی­رویه جمعیت می ­تواند با کاهش منابع و افزایش معضلات فرهنگی و اجتماعی بر امنیت و قدرت ملی تاثیر بگذارد.(مجتبی عطار زاذه، ۱۳۷۸: ۷۴)
۲-۲-۷-۱۷-۳ جوان شدن جمعیت و دگرگونی نسلی
جمعیت علاوه بر جنبه­ های مادی و فیزیکی متضمن جنبه­ های معنوی، روانی و فرهنگی است زیرا پایگاه اصلی استقرار هویت­های جمعی، جمعیت می­باشد. بنابراین گاهی تغییرات جمعیتی از جهت کیفی وفرهنگی اهمیت بیشتری پیدا می­ کند.جوان شدن جمعیت­ و تغییرنسلی ازاین­نظرقابل­توجه است.
با تغییر یک نسل، بینش­ها، نگرش­ها و روش­های نسل گذشته درمعرض تغییر ودگرگونی قرارمی­گیرد (ولی­پور، ۱۳۸۳: ۴۶۱)
البته کمیت یا کیفیت این دگرگونی به عوامل مختلف مانند سرعت دگرگونی نسلی و وضع آموزش و انتقال هویت از نسل گذشته به نسل جدید و برنامه­ ریزی، مدیریت و سیاست­های جمعیتی بستگی دارد. اگر سرعت دگرگونی نسلی بالا و وضع آموزش و سیاستگذاری ضعیف باشد باید انتظار داشت که تغییر نسلی به تغییرات مهم فرهنگی و هویتی منجر گردد لذا این نشانه قطعا بر تهدیدات فرهنگی-اجتماعی امنیت وقدرت ملی موجود دلالت خواهد کرد.(گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۲۴)
۲-۲-۷-۱۷-۴ مهاجرت جمعیت روستا به شهر و توسعه حاشیه­نشینی